در پهنه ی وسیع کره ی زمین، دما نقشی اساسی در شکل‌گیری تنوع آب و هوایی و حیات ایفا می‌کند. از گرمای سوزان کویرهای آفریقا تا سرمای طاقت‌فرسای قطب شمال، دما طیف وسیعی از شرایط را رقم می‌زند که هر کدام میزبان گونه‌های منحصر به فردی از حیات هستند.

در این مقاله، سفری به گرمترین و سردترین نقاط زمین خواهیم داشت و به بررسی عواملی می‌پردازیم که این شرایط افراطی را به وجود می‌آورند.

گرمترین شهرهای جهان

دالو، اتیوپی

این شهر کویری در شمال شرقی اتیوپی، به طور رسمی گرمترین نقطه ی زمین با ثبت دمای ۵۶٫۷ درجه سانتیگراد در سال ۲۰۱۳ شناخته می‌شود. دالو در منطقه‌ای موسوم به فرورفتگی داناکیل واقع شده که به دلیل فعالیت‌های آتشفشانی و تابش شدید خورشید، به کوره ی واقعی تبدیل شده است.

توربت، پاکستان

این شهر در جنوب غربی پاکستان، به طور میانگین گرمترین دمای سالانه را با ۳۰٫۲ درجه سانتیگراد تجربه می‌کند. توربت در منطقه‌ای بیابانی واقع شده و تابستان‌های طاقت‌فرسایی دارد.

کوویت سیتی، کویت

پایتخت کویت، با دمای میانگین سالانه ۲۹٫۱ درجه سانتیگراد، یکی از گرمترین شهرهای جهان است. رطوبت بالا در کنار گرمای هوا، شرایط را برای ساکنان این شهر بسیار طاقت‌فرسا می‌کند.

سردترین شهرهای جهان

اویمیاکن، روسیه

این شهر در شرق دور روسیه، به عنوان سردترین نقطه ی مسکونی در کره ی زمین شناخته می‌شود. دمای اویمیاکن در زمستان به طور میانگین به ۴۹٫۲- درجه سانتیگراد می‌رسد و در سال ۱۹۸۵، رکورد سردترین دمای ثبت شده ی زمین یعنی ۷۱٫۲- درجه سانتیگراد را به خود اختصاص داده است.

یاکوتسک، روسیه

این شهر در شرق سیبری روسیه، با دمای میانگین سالانه -۸٫۱ درجه سانتیگراد، یکی از سردترین شهرهای جهان است. یاکوتسک زمستان‌های طولانی و سختی دارد و تابستان‌های آن نیز خنک و کوتاه هستند.

آستانا، قزاقستان

پایتخت قزاقستان، با دمای میانگین سالانه -۵٫۱ درجه سانتیگراد، یکی از سردترین پایتخت‌های جهان است. آستانا زمستان‌های سرد و طولانی و تابستان‌های گرم و کوتاهی دارد.

گرمترین و سردترین نقطه کره زمین

• گرمترین نقطه: همانطور که گفته شد، دالو در اتیوپی با ثبت دمای ۵۶٫۷ درجه سانتیگراد، به طور رسمی گرمترین نقطه ی زمین شناخته می‌شود.
• سردترین نقطه: در قطب جنوب، دما به طور میانگین به ۶۳٫۵- درجه سانتیگراد می‌رسد و در سال ۱۹۸۳، رکورد سردترین دمای ثبت شده ی زمین یعنی ۸۹٫۲- درجه سانتیگراد را در ایستگاه وستوک به خود اختصاص داده است.

چگونه ممکن است در یک منطقه همیشه زمین گرم باشد؟

دلایل مختلفی وجود دارد که می‌تواند باعث شود یک منطقه همیشه گرم باشد. برخی از مهم‌ترین این دلایل عبارتند از:

موقعیت جغرافیایی:

• نزدیکی به خط استوا: خط استوا گرم‌ترین نقطه ی زمین است زیرا در این منطقه، خورشید عمود بر زمین می‌تابد و تابش نور خورشید در قوی‌ترین حالت خود قرار دارد. هرچه به خط استوا نزدیک‌تر باشیم، تابش خورشید را بیشتر دریافت می‌کنیم و در نتیجه گرم‌تر خواهیم بود.
• عرض جغرافیایی: عرض جغرافیایی به فاصله ی یک نقطه از خط استوا اشاره دارد. هرچه عرض جغرافیایی یک منطقه کمتر باشد، به خط استوا نزدیک‌تر است و در نتیجه گرم‌تر خواهد بود.

عوامل توپوگرافی:

• ارتفاع: ارتفاع از سطح دریا، بر دمای هوا تأثیر می‌گذارد. به طور کلی، هرچه ارتفاع بیشتر باشد، هوا خنک‌تر می‌شود. با این حال، در برخی موارد، عواملی مانند وجود کوه‌ها و دره‌ها می‌توانند الگوهای جوی را تحت تأثیر قرار داده و باعث گرم شدن یک منطقه خاص شوند.
• جهت‌گیری: جهت‌گیری یک منطقه نسبت به خورشید نیز می‌تواند بر دمای آن تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، دامنه‌های جنوبی کوه‌ها که نور خورشید را بیشتر دریافت می‌کنند، گرم‌تر از دامنه‌های شمالی هستند.

پوشش گیاهی:

کمبود پوشش گیاهی: گیاهان نقش مهمی در تنظیم دمای هوا دارند. آنها با سایه‌بان انداختن روی زمین و تبخیر آب، به خنک شدن هوا کمک می‌کنند. کمبود پوشش گیاهی، بازتاب نور خورشید از زمین را کاهش می‌دهد و به گرم شدن آن کمک می‌کند.

فعالیت‌های انسانی:

• فعالیت‌های صنعتی: فعالیت‌های صنعتی، گازهای گلخانه‌ای را در جو آزاد می‌کنند که گرما را به دام می‌اندازند و باعث گرم شدن زمین می‌شوند.
• آلودگی هوا: آلودگی هوا، نور خورشید را جذب می‌کند و به گرم شدن هوا کمک می‌کند.

گرم شدن زمین، تهدیدی جدی برای کره ی زمین و ساکنان آن محسوب می‌شود. فعالیت‌های انسانی مانند سوزاندن سوخت‌های فسیلی، نقش عمده‌ای در گرم شدن زمین ایفا می‌کند. برای مقابله با این پدیده، لازم است اقداماتی در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام شود.

علل سرمای شدید در برخی نقاط

• عوامل توپوگرافی: ارتفاع زیاد و وجود یخچال‌های طبیعی، دمای هوا را در این مناطق به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
• پوشش زمین: یخ و برف، نور خورشید را بازتاب می‌دهند و از گرم شدن زمین جلوگیری می‌کنند.
• جریان‌های دریایی: جریان‌های دریایی سرد، می‌توانند دمای هوا را در مناطق ساحلی کاهش دهند.
• فشار هوا: سیستم‌های پرفشار، هوای سرد را به سمت پایین هدایت می‌کنند و باعث سرد شدن زمین می‌شوند.

تاثیرات گرمایش و سرمایش زمین

گرمایش و سرمایش زمین، پیامدهای مختلفی برای سیاره و ساکنان آن دارد. گرم شدن زمین منجر به ذوب شدن یخچال‌ها، افزایش سطح آب دریاها، تشدید پدیده‌های شدید آب و هوایی و به خطر افتادن تنوع زیستی می‌شود. سرمایش زمین نیز می‌تواند منجر به یخبندان، خشکسالی و تغییر در الگوهای کشاورزی شود.

نقش انسان در تغییر دمای زمین:

فعالیت‌های انسان، به ویژه سوزاندن سوخت‌های فسیلی، نقش عمده‌ای در گرم شدن زمین ایفا می‌کند. این فعالیت‌ها، گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن را در جو آزاد می‌کنند که گرما را به دام می‌اندازند و باعث افزایش دمای زمین می‌شوند.

اقداماتی برای مقابله با تغییر دمای زمین:

برای مقابله با تغییر دمای زمین، لازم است اقداماتی در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام شود. این اقدامات شامل استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، افزایش بهره‌وری انرژی، حفظ و توسعه جنگل‌ها و تغییر در شیوه‌های کشاورزی و حمل و نقل می‌شود.

دمای زمین در نقاط مختلف کره ی زمین به طور قابل توجهی متفاوت است. این تفاوت‌ها ناشی از عوامل مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، عوامل توپوگرافی، پوشش گیاهی و فعالیت‌های انسانی است. گرمایش و سرمایش زمین، پیامدهای مختلفی برای سیاره و ساکنان آن دارد و لازم است اقداماتی در جهت مقابله با این پدیده انجام شود.